Đồ gá là gì? Cấu tạo & Phân loại đồ gá

Khách hàng lớn đang tin dùng

Đồ gá Jig là gì?

Đồ gá (Khuôn Jig) là những trang bị phụ dùng để xác định vị trí chính xác của các chi tiết rồi kẹp chặt chúng lại.

Công dụng của đồ gá

Đồ gá chiếm một tỷ lệ rất lớn trong trang bị công nghệ. Sử dụng đồ gá cho phép giải quyết được ba vấn đề cơ bản sau:

• Làm tăng nhanh quá trình định vị chi tiết (không cần lấy dấu) trên máy cắt kim loại.
• Tăng năng suất lao động và giảm nhẹ điều kiện lao động (do cơ khí hóa đồ gá, sử dụng đồ gá nhiều vị tri v..v).
• Mở rộng khả năng công nghệ của máy, cho phép gia công những bề mặt phức tạp trên các máy thông thường.

Các loại đồ gá

Đồ gá được chia ra các loại sau đây:

• Đồ gá gia công
• Đồ gá kiểm tra
• Đồ gá lắp ráp

1. Đồ gá gia công

Dựa vào dạng sản xuất (sản xuất đơn chiếc, sản xuất hàng loạt, sản xuất hàng khối), vào hình dánh và kích thước của chi tiết, người ta chia đồ gá gia công ra các loại: đồ gá vạn năng, đồ gá chuyên dùng, đồ gá vạn năng – lắp ghép, đồ gá tháo lắp và đồ gá vạn năng – điều chỉnh.

1.1 Đồ gá vạn năng

Đồ gá vạn năng được dùng trong sản xuất đơn chiếc, chế thử, trong các phân xưởng dụng cụ và sửa chữa. Đồ gá vạn năng cho phép gá đặt nhiều loại chi tiết khách nhau (có hình dáng và kích thước khác nhau).

Các đồ gá vạn năng thông dụng là: mâm cặp các loại, eto máy, đầu phân độ, bàn quay, mâm quay v..v. Đồ gá vạn năng có độ chính xác thấp và thời gian gá đặt chi tiết lớn hơn so với các loại đồ gá khác. Tính vạn năng của đồ gá loại này là khả năng điều chỉnh các chi tiết kẹp chặt.

1.2 Đồ gá vạn năng – lắp ghép

Đồ gá vạn năng – lắp ghép được sử dụng trong sản xuất đơn chiếc (chế thử) hoặc sản xuất hàng loạt nhỏ. Đồ gá loại này được lắp ghép từ những chi tiết đã được chế tạo sẵn và được lưu giữ trong kho. Để có một đồ gá gia công cụ thể người ta chọn một số chi tiết đồ gá đã được chế tạo sẵn đem lắp ghép lại với nhau. Thời gian để lắp một đồ gá loại trung bình khoảng 2-3 giờ.

Độ chính xác gia công chi tiết trên đồ gá vạn năng – lắp ghép phụ thuộc vào chất lượng lắp ráp, độ mòn và trạng thái của các chi tiết định vị. Với chất lượng lắp ráp bình thường thì độ chính xác gia công đạt cấp 3, còn với chất lượng lắp ráp cao thì độ chính xác gia công có thể đạt cấp 2. Sau khi gia công xong, tất cả các chi tiết, đồ gá lại được tháo rời ra và chuyển vào kho để bảo quản.

1.3 Đồ gá tháo lắp

Đồ gá tháo lắp được dùng trong sản xuất hàng loạt nhỏ và hàng loạt vừa. Về chức năng thì nó là đồ gá chuyên dùng, bời vì nó được lắp cho một loại chi tiết cụ thể giống như đồ gá vạn năng – lắp ghép. Khi lắp loại đồ gá này có thể phải sửa chữa một số chi tiết và sử dụng một số loại chi tiết chuyên dùng.

Ưu điểm của đồ gá loại này là quá trình lắp ráp đơn giản. Nhược điểm của chúng là độ cứng vững không cao do phải sử dụng các mối lắp ren.

1.4 Đồ gá vạn năng – điều chỉnh

Đồ gá vạn năng – điều chỉnh được dùng trong sản xuất hàng loạt vừa khi việc sử dụng đồ gá chuyên dùng và đồ gá vạn năng không đem lại hiệu quả kinh tế.

Đồ gá vạn năng – điều chỉnh gồm các chi tiết được lắp với nhau có điều chỉnh thay đổi. Khi thay đổi chi tiết điều chỉnh thì  thân đồ gá và cơ cấu truyền động được giữ nguyên (các chi tiết này là các chi tiết không tháo lắp).

Việc kẹp chặt của đồ gá vạn năng – điều chỉnh có thể được thực hiện bằng tay hoặc cơ khí. Cơ cấu kẹp cơ khí có thể được lắp ngay trên đồ gá hoặc được lắp riêng biệt.

1.5 Đồ gá chuyên dùng

Đồ gá chuyên dùng được sử dụng cho một nguyên công nhất định, vì vậy nó chỉ được thiết kế cho một chi tiết nhất định. Các đồ gá loại này cho phép gá đặt nhanh và độ chính xác gá đặt cao.

Để giảm giá thành của đồ gá người ta thường dùng những chi tiết tiêu chuẩn. Thời gain sử dụng đồ gá chuyên dùng là 3 – 5 năm. Sau thời gian đó đồ gá không đảm bảo độ chính xác cần thiết, cho nên người ta phải thay đồ gá mới.

2. Đồ gá kiểm tra

Đồ gá kiểm tra được dùng để kiểm tra phôi (hoặc chi tiết) ở các nguyên công trung gian hoặc ở nguyên công cuối cùng của quy trình công nghệ, đồng thời nó còn được dùng để kiểm tra các bộ phận lắp ráp của sản phẩm.

3. Đồ gá lắp ráp

Đồ gá lắp ráp được dùng để thực hiện các mối lắp ghép các chi tiết lại với nhau để tạo thành các cụm lắp ráp hoặc sản phẩm. Người ta thường dùng các loại đồ gá lắp ráp như sau: để kẹp chặt các chi tiết cơ sở của đơn vị lắp ráp; để gá đặt chính xác các chi tiết lắp ráp; để tạo biến dạng của chi tiết lắp ráp và để nén, ép khi lắp ráp có nhu cầu.

Một số đồ gá gia công điển hình

1. Đồ gá gia công trên máy tiện

Gia công trên nhóm máy tiện có nhiều phương pháp gá đặt khác nhau như: gá trên mâm cặp, gá trên các mũi tâm, gá trên các loại trục gá (trục gá cứng hoặc trục gá đàn hồi), gá trên các loại ống kẹp đàn hồi và gá trên các đồ gá chuyên dùng. Vì vậy đồ gá gia công trên các máy tiện cũng rất đa dạng.

Dưới đây sẽ nghiên cứu một số loại đồ gá gia công điển hình trên nhóm máy tiện.

2. Đồ gá gia công trên máy khoan

Thông thường khi gia công trên máy khoan chi tiết được định vị 5, 6 bậc tự do và để nâng cao độ cứng vững của dụng cụ (dao khoan, dao khoét, dao doa) người ta luôn luôn dùng bạc dẫn hướng.

Dưới đây sẽ nghiên cứu một số đồ gá gia công điển hình trên máy khoan.

3. Đồ gá gia công trên máy phay

Khi gia công trên máy phay chi tiết được định vị ít nhất ba bậc tự do. Tuy nhiên để gá đặt nhanh và chính xác cần hạn chế cả sáu bậc tự do.

4. Đồ gá gia công trên máy doa

Trên máy doa  có thể thực hiện được nhiều nguyên công khác nhau như: khoan, khoét, doa, tiện mặt đầu, phay mặt đầu.

6. Đồ gá gia công bánh răng

6.1 Đồ gá khí nén để phay bánh răng hình trụ

Là đồ gá khí nén để phay bánh răng hình trụ bằng dao phay lăn răng 7.